Czym różni się mobilność, podróż i turystyka?

Bycie w drodze to codzienność dla wielu z nas. Podróżujemy tak często, że miejsca przejściowe, jak ulice, lotniska, chodniki czy dworce kolejowe, stają się niemal tak znajome jak same miejsca docelowe. Czy to dojazd do pracy, odwiedziny u znajomych, czy międzynarodowe wyprawy w celach zawodowych, turystycznych czy religijnych – dużą część naszego życia spędzamy w ruchu.

Często słowa „mobilność”, „podróż” i „turystyka” używane są zamiennie, ale czy oznaczają to samo? Mobilność obejmuje wszelkie formy przemieszczania się, w tym codzienne, rutynowe trasy, jak droga do sklepu czy do pracy. „Podróż” kojarzy się z czymś dłuższym i mniej powtarzalnym – gdy ktoś mówi, że „wybiera się w podróż”, raczej nie mamy na myśli zwykłej jazdy autobusem po mieście. A turystyka? To już specyficzny rodzaj podróży. Każda forma turystyki wymaga podróży, ale nie każda podróż to turystyka.

Paul Bowles (2000) ciekawie ujął ten temat: „Turysta po kilku tygodniach czy miesiącach wraca do domu, ale podróżnik nie należy do jednego miejsca bardziej niż do innego, przemieszczając się powoli przez lata”. Różnica między turystyką a podróżowaniem to temat, który od dawna wywołuje dyskusje, czasem wręcz absurdalne. Na przykład w 1973 roku amerykańska komisja zajmująca się turystyką zdefiniowała turystę jako osobę podróżującą co najmniej 50 mil w celach innych niż dojazd do pracy. Inni badacze uznają, że turystyka to każda podróż poza codzienną rutynę (Hunt & Layne, 1991). Jeszcze inni definiują turystykę jako czasowe, krótkoterminowe przemieszczanie się do miejsc, które są dla nas nowe, wraz z działaniami podejmowanymi na miejscu (Dilek & Dilek, 2018).

Społeczny fenomen podróży

Można też spojrzeć na turystykę jako na element globalnej branży i społeczno-kulturowego fenomenu. Turystyka często oznacza podróż w dużych grupach, natomiast podróżowanie jako takie może być napędzane różnego rodzaju potrzebami – odpoczynkiem, duchowością, pracą, nauką czy nawet poszukiwaniem bezpieczeństwa (Hall & Page, 2014). Turystyka zazwyczaj zakłada powrót do punktu wyjścia, podczas gdy podróż może być bardziej otwarta. Ciekawym spostrzeżeniem jest również to, że „turysta” to raczej określenie nadane przez innych, a osoba w ruchu częściej określa się jako „podróżnik”.

Bez względu na definicje, podróżujemy z różnych powodów: edukacyjnych (internaty, studia zagraniczne), religijnych (pielgrzymki), zawodowych, zdrowotnych czy turystycznych (Cook, 2018). W 2015 roku 53% międzynarodowych podróży dotyczyło rekreacji i wakacji, 14% było związanych z pracą, a 27% obejmowało wizyty rodzinne, podróże religijne czy zdrowotne (UNWTO, 2016).

Podróże to nie tylko przemieszczanie się z punktu A do B – często towarzyszy im podekscytowanie, emocje i wspomnienia, które zostają na długo. Podróże uczą, zmieniają perspektywę i są szansą na poznanie nowych ludzi. Nawet jeśli chcesz podróżować samotnie, w rzeczywistości zazwyczaj znajdziesz się w tłumie, a obcowanie z innymi ludźmi może być częścią atrakcji. Kto nie lubi obserwować ludzi?

Rozkład podróży na kontynenty

Warto też pamiętać, że możliwość podróżowania nie jest równo rozłożona na całym świecie. Dane dotyczą międzynarodowych przyjazdów turystycznych, a nie podróży mieszkańców poszczególnych kontynentów.Rozkład podróży na kontynenty (UNWTO World Tourism Barometer 2023), Statista, analizy WTTC – World Travel & Tourism Council). Statystyki mogą się różnić w zależności od źródła (np. Eurostat podaje nieco wyższe wartości dla Europy:

• Europa 54% i dominuje ze względu na intensywną turystykę wewnątrzkontynentalną (np. podróże między Francją a Hiszpanią) oraz szybką odbudowę po pandemii.
• Azja i Pacyfik 23% i nastąpił wzrost w drugiej połowie 2023 roku po zniesieniu restrykcji w Chinach, ale nadal poniżej poziomu sprzed pandemii. Popularne kierunki: Japonia, Tajlandia, Indonezja.
• Ameryki 16% to głównie podróże w obrębie Ameryki Północnej (USA–Meksyk–Kanada) oraz rosnąca popularność Ameryki Południowej (np. Brazylia, Argentyna).
• Bliski Wschód  5% odnotowuje dynamiczny wzrost dzięki inwestycjom w infrastrukturę (np. ZEA, Katar po Mistrzostwach Świata 2022) i turystykę luksusową.
• Afryka 3% to głównie turystyka przyrodnicza (Kenia, RPA) i kulturowa (Egipt, Maroko). Wyzwania: ograniczona dostępność i bezpieczeństwo.

Kluczowe trendy:

• Europa utrzymuje pozycję lidera dzięki krótkim dystansom i różnorodności oferty.
• Azja i Pacyfik odnotowuje stopniowy powrót do poziomów sprzed COVID-19, ale wolniej niż inne regiony.
• Bliski Wschód rośnie najszybciej, głównie dzięki strategiom dywersyfikacji gospodarek (np. wizja UAE 2030).

Psychologia podróży

Podróże są niezwykle ważne i pełne znaczenia, dlatego nie powinno dziwić, że zajmują się nimi nie tylko geografowie i antropolodzy, ale też psychologowie. Podróż to przecież nie tylko zmiana miejsca, ale także złożony proces poznawczy, wymagający planowania, podejmowania decyzji i radzenia sobie z wyzwaniami. Psychologia analizuje motywacje do podróżowania, sposoby podejmowania decyzji oraz wpływ podróży na naszą tożsamość. Bo podróż to znacznie więcej niż tylko przemieszczanie się turysty czy podróżnika?

Istotne różnice między turystą a podróżnikiem

Obie formy turysta czy podróżnik dotyczą odkrywania świata są w pełni uzasadnione i wartościowe. Ta różnica to już nie tylko kwestia wyboru między all-inclusive a plecakiem, ale skomplikowana mieszanka wpływów społecznych, kulturowych i medialnych. W dzisiejszych czasach podróżowanie to nie tylko przygoda, ale i niekończący się casting na „autentycznego odkrywcę”, w którym presja bycia „interesującym” potrafi mocno namieszać w planach. Przecież samo zwiedzanie to już o wiele za mało, trzeba jeszcze dobrze wyglądać na Instagramie!

Turysta zazwyczaj podróżuje raz lub dwa razy w roku, koncentrując się na relaksie i zasłużonym odpoczynku w nowym otoczeniu. Kluczową rolę odgrywa dla niego komfort i przystępność cenowa. Preferuje znane smaki i wygodne warunki, choć czasem dla odmiany podejmuje krótką wyprawę w poszukiwaniu lokalnych specjałów. Kontakt z kulturą i miejscowymi tradycjami odbywa się w sposób kontrolowany – w ramach zorganizowanych wycieczek czy atrakcji turystycznych. Taki wyjazd pozwala na regenerację i oderwanie się od codziennego stresu, dostarczając cennych wspomnień. Turystyka nie jest gorszą formą podróżowania – odpowiada na realne potrzeby i stanowi doskonały sposób na odpoczynek.

Podróżnik – w przeciwieństwie do turysty – kieruje się pasją odkrywania: zarówno świata, jak i samego siebie. Poznawanie nowych kultur i miejsc stanowi dla niego nie tylko przyjemność, ale także źródło refleksji i osobistego rozwoju. Komfort i luksus schodzą nieco na dalszy plan – priorytetem jest autentyczne doświadczenie. Podróżowanie często wiąże się z ryzykiem i wyzwaniami, lecz dla podróżnika to właśnie one nadają sens jego wędrówce. Największą wartość stanowią spotkania z ludźmi oraz zgłębianie codziennego życia w danym miejscu. Jego podróże są próbą odpowiedzi na pytania: Jak żyją inni? Jak wpływa to na moje postrzeganie świata?

2BA pragnie inspirować, edukować i dostarczać wartościowych treści zarówno turystom i podróżnikom, jak i tym którzy im pomagają odkrywać ten świat na własnych zasadach.